9. 1. ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ

[grpfc]

Ο άνθρακας δεσμεύεται από την ατμόσφαιρα μέσω της φωτοσύνθεσης και παγιδεύεται με φυσικό τρόπο στα δέντρα, τα οποία τον μετατρέπουν σε υδατάνθρακες και τον αποθηκεύουν στη βιομάζα τους (ρίζες, κορμοί, κλάδοι και φύλλα, νεκρό ξύλο).

Η δέσμευση του άνθρακα, τόσο στην υπέργεια όσο και στην υπόγεια βιομάζα των δασικών εδαφών, επιβραδύνει την αύξηση των συγκεντρώσεων CO στην ατμόσφαιρα και συμβάλει επαρκώς στο μετριασμό του βαθμού μεταβολής του κλίματος. Το Διακυβερνητικό Πάνελ για την Κλιματική Μεταβολή (Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC) θεωρεί ότι, αυτή η δέσμευση και αποθήκευση του άνθρακα θα μπορέσει να μειώσει σημαντικά την εκπομπή αερίων που συμβάλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από 15 έως 55% μέχρι το 2100.

Αποτελέσματα του διεθνούς προγράμματος συνεργασίας για την αξιολόγηση και την παρακολούθηση των επιπτώσεων της. ατµοσφαιρικής ρύπανσης στα δάση (ICP Forests – International Co-operative Programme on Assessment and Monitoring of Air Pollution Effects on Forests) δείχνουν ότι η καθαρή αύξηση στη δέσμευση άνθρακα των δασών στην Ευρώπη (δέντρα και έδαφος), είναι περίπου 0,1 Gigatons ετησίως. Αυτό αντιπροσωπεύει περίπου το 25 έως 50% της κατ’ εκτίμηση συνολικής ευρωπαϊκής συσσώρευσης άνθρακα.

Η δέσμευση άνθρακα στα δένδρα είναι αρκετά μικρότερη απ’ ό,τι στο έδαφος. Εντούτοις αναφέρεται βιβλιογραφικά ότι, η ετήσια δέσμευση άνθρακα στα δένδρα είναι προς το παρόν περίπου 5-7 φορές υψηλότερη απ’ ό,τι στα δασικά εδάφη.

Η αλλαγή χρήσης γης επηρεάζει τη μάζα του οργανικού άνθρακα στο έδαφος. Η μετατροπή των δασών σε αγρούς ελαττώνει το ποσό του αποθηκευμένου άνθρακα στο έδαφος σε ποσοστό 20-50% (Davidson and Ackerman 1993). Αντίθετα οι αναδασώσεις γεωργικών γαιών, συμβάλλουν στη δέσμευση του οργανικού άνθρακα (Ross et al. 2002), ιδίως όταν χρησιμοποιούνται πλατύφυλλα είδη και μάλιστα είδη των οποίων, οι ρίζες σχηματίζουν συμβιωτικές υφές με βακτήρια που δεσμεύουν το άζωτο.

Γίνεται εναργές ότι, θα πρέπει μέσω της αειφορικής, πολυλειτουργικής διαχείρισης των δασών, να διασφαλιστεί η αξία τους ως αποθηκών άνθρακα για τον μετριασμό του φαινομένου της κλιματικής μεταβολής.

1.1 Δασικοί πόροι

1.1.1 Στόχος είναι υπό το πρίσμα των μεγάλων χρόνων παραγωγής στα διαχειριζόμενα δάση και των μακροπρόθεσμων επιπτώσεών τους στις αποφάσεις διαχείρισης, η εκμετάλλευσή τους να πραγματοποιείται κατά τέτοιο τρόπο και ρυθμό, ώστε όλες οι δασικές λειτουργίες και υπηρεσίες τους να εκπληρώνονται αέναα, βέλτιστα και σταθερά, με σκοπό την εκπλήρωση των αναγκών και απαιτήσεων των σημερινών κοινωνιών, καθώς επίσης και των επόμενων γενεών. Ταυτόχρονα, διασφαλίζεται η δυνατότητα των δασών να παράγουν ποιοτικά και ποσοτικά, να είναι ανθεκτικά στους ενδεχόμενους βιοτικούς και αβιοτικούς κινδύνους και να διατηρούν την οικολογική τους ισορροπία.

1.1.2 Με την ευνόηση και ανατροφή προσαρμοσμένων στο σταθμό δασοπονικών ειδών και τη δημιουργία ανομοιόμορφων δασικών δομών, θα πρέπει να προωθείται η φυσική αναγέννηση των δασών. Τα έργα αναδάσωσης θα πρέπει να επιλέγονται, λαμβάνοντας υπόψη τις οικολογικές, οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες της κάθε εποχής. Συγκεκριμένα, η υποστήριξη σπάνιων και απειλούμενων τύπων δασικών βιότοπων θεωρείται θετική. Με λίγα λόγια, να ευνοείται η αναδάσωση ή η δάσωση που συμβάλλουν στη σύνδεση και την αποκατάσταση οικολογικά ευαίσθητων πληγέντων περιοχών. Για την επίτευξη μιας σχετικά επαρκούς ποικιλότητας των δασοπονικών ειδών, καθώς επίσης και μιας ποικιλομορφίας στη διάθρωση και στη δομή των εκτάσεων, θα πρέπει να επιλεγούν τέτοιου είδους δασοπονικά είδη, τα οποία εκτός των άλλων, θα έχουν την ικανότητα να συμβιώνουν αλληλέγγυα μεταξύ τους και να διατηρούν την εξελεγκτική ικανότητα τους Η αναδάσωση σε περιοχές, που είναι σημαντικές για τη διατήρηση της φύσης, θα πρέπει να αποφεύγεται.

1.1.3 Η μετατροπή του δάσους σε άλλες μορφές κάλυψης γης, δεν πρέπει να πραγματοποιείται, εκτός από αιτιολογημένες περιπτώσεις που αναφέρονται στους κανόνες του PEFC, σχετικά με τις ¨αμφιλεγόμενες πηγές¨ και την εθνική νομοθεσία.

1.2 Δασική εκμετάλλευση – Σχεδιασμός και παρακολούθηση

1.2.1 Η με σχεδιασμό δασική εκμετάλλευση περιλαμβάνεται στα διαχειριστικά σχέδια ή τις διαχειριστικές μελέτες, οι οποίες εκτός των άλλων, περιέχουν πληροφορίες σχετικά με το σκοπό της διαχείρισης, την απογραφή του δάσους και των λειτουργιών-υπηρεσιών του, την αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης του, καθώς και διάφορους θεματικούς χάρτες. Τα στοιχεία αυτά, συλλέγονται και αναλύονται κατά την υλοποίηση των 5ετών η 10ετών περιοδικών εργασιών πεδίου, σε επιχειρησιακό επίπεδο διαχειριστικής μονάδας (τμήματα, συστάδες). Τα σχέδια αυτά εμπεριέχουν επίσης δράσεις, όπως είναι η αξιολόγηση των δασικών λειτουργιών, η ανάπτυξη του σχεδιασμού της εξασφάλισης της αειφορίας και η λήψη μακροπρόθεσμων διαχειριστικών δράσεων ή ενεργειών ως π.χ. ο δασοκομικός σχεδιασμός, οι πίνακες υλοτομίας, προστασία απο ανθρωπογενείς επεμβάσεις που προγραμματίζονται για τις εκάστοτε συστάδες ή τμήματα και ο μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός με την δόμηση πλαισίου εφαρμογής του σχεδίου στην πράξη. Αυτοί οι στόχοι διαχείρισης, τίθενται με γνώμονα πάντα τη δασική πολιτική που υιοθετεί η χώρα, ακολουθώντας πλέον, εκτός από την ισχύουσα Εθνική νομοθεσία και κοινοτικά πρότυπα και καλές πρακτικές.

1.2.2 Η απογραφή και η τήρηση αρχείων των δασικών πόρων, πρέπει να πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις κατάλληλες εθνικές προδιαγραφές, τις απαιτήσεις του παρόντος εγγράφου, καθώς και το νέο έγγραφο ¨Κριτήρια και Δείκτες της Αειφορικής Διαχείρισης Δασών στην Ελλάδα¨, που θα προκύψει από το παρόν πρόγραμμα.

1.2.3 Τα δασικά διαχειριστικά σχέδια η άλλα ενδεδειγμένα σχέδια διαχείρισης, ανάλογα με την έκταση και την κατηγορία χρήσης της δασικής περιοχής, θα πρέπει να εκπονούνται, στα πλαίσια του συμμετοχικού σχεδιασμού, να τίθενται σε δημόσια διαβούλευση, να παίρνουν έγκριση, να εφαρμόζονται ορθολογικά, να αξιολογούνται και να αναθεωρούνται τακτικά. Επίσης αυτά τα σχέδια, πρέπει να λαμβάνουν υπόψη και να συμμορφώνονται με τις περιφερειακές, εθνικές και διεθνείς πολιτικές και νομοθεσίες, να κατανέμουν και να περιγράφουν τους δασικούς πόρους.

1.2.4 Ένα δασικό διαχειριστικό σχέδιο θα πρέπει να περιέχει:>

• Χαρτογράφηση και διαίρεση του δάσους.
• Γενική και ειδική περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης του δάσους και της διαχείρισης του.
• Ερμηνεία και αξιολόγηση της παρούσας κατάστασης όλων των δασικών λειτουργιών και της διαχείρισης τους.
• Υπολογισμό του ξυλαποθέματος και της προσαύξησης.
• Υπό το πρίσμα της αειφορικής και πολυλειτουργικής διαχείρισης των δασών σύμφωνα με το PEFC, επιλογή των στόχων της διαχείρισης και διατύπωση των μέτρων που είναι απαραίτητα για την επίτευξη τους.
• Καθορισμό των σχεδιαζόμενων καρπώσεων (λήμμα, σε όρους ξύλου ή και άλλων ανανεώσιμων πόρων).
• Έλεγχο του βαθμού εφαρμογής και εκτίμηση των επιπτώσεων του αντικειμένου του μεσοπρόθεσμου σχεδιασμού, καθώς και αξιολόγηση των συνεπειών, σχετικά με τους τιθέμενους σκοπούς διαχείρισης.
• Περιγραφή του προγράμματος παρακολούθησης, σύμφωνα με τα ανεπτυγμένα κριτήρια και δείκτες της αειφορικής δασικής διαχείρισης και τις απαιτήσεις του προτύπου PEFC:
  • Παρακολούθηση του ικανοποιητικού βαθμού διατήρησης των προστατευτικών λειτουργιών του δάσους, σε σχέση με τα μέτρα διαχείρισης που λήφθηκαν, ώστε να διαπιστωθεί εάν υπάρχει υποβάθμιση, σταθεροποίηση ή βελτίωση.
  • Παρακολούθηση των στόχων διαχείρισης του μεσοπρόθεσμου σχεδιασμού, σχετικά με τις οικονομικές λειτουργίες του δάσους, ώστε να διαπιστωθεί εάν έχει επιτευχθεί ή αειφορία των καρπώσεων.
  • Παρακολούθηση του βαθμού εκπλήρωσης των υπόλοιπων κοινωνικών αναγκών και απαιτήσεων, που έχουν άμεση σχέση με τη δασοπονική δραστηριότητα, ιδιαίτερα της δασικής αναψυχής.
  • Παρακολούθηση της αρχικής εκτίμησης των δαπανών υλοποίησης του σχεδίου διαχείρισης, με βάση τα αναμενόμενα αποτελέσματα των μέτρων διαχείρισης, σε σχέση με τους υφιστάμενους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους κατά την έναρξη των εργασιών.
  • Παρακολούθηση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων κατά την εφαρμογή των διαχειριστικών μέτρων.
  • Παρακολούθηση υλοποίησης του τεθέντος χρονοδιαγράμματος υλοποίησης των μέτρων, από το στάδιο σχεδιασμού, προς αποφυγή ανακολουθίας και μεταφοράς μέτρων και έργων σε άλλες χρονικές περιόδους. Αυτή η ανακολουθία φυσικά, θα έχει και τις ανάλογες, σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις στην υλοποίηση του σχεδίου διαχείρισης.

1.2.5 Οι δασοκομικοί χειρισμοί που θα προταθούν προς επίτευξη των προαναφερθέντων στόχων της περιοχής, θα πρέπει να σέβονται και να εναρμονίζονται με την Αρχή της εγγύτερης (οικολογικά) στη φύση δασοπονίας.

1.2.6 Το ύψος των σχεδιαζόμενων καρπώσεων (λήμμα, σε όρους ξύλου ή και άλλων ανανεώσιμων πόρων) θα πρέπει σε σχέση με το παραγωγικό δυναμικό και την τρέχουσα απόδοση του δάσους, να στοχεύει στην επίτευξη μιας διαρκούς ανόρθωσης των βασικών μεταβλητών του οικοσυστήματος, όπως είναι η συνολική έκταση ξυλοπαραγωγής και η κατανομή της ανά κατηγορίες συστάδων, (δασοπονικών μονάδων), στις οποίες βασίζεται η οργάνωση της παραγωγής, ο όγκος και η σύνθεση του υφιστάμενου ξυλαποθέματος, η παραγωγική ικανότητα του δάσους, οι πραγματοποιούμενες καρπώσεις και η δυναμική της φυσικής αναγέννησης.

[Συντάκτης]

Δημοσιεύσεις